2

پیش فرض

هر گفته یا نوشته ای در جریان رساندن پیام به مخاطب حقایقی را مسلم فرض می کند. و در نتیجه اشاره ای به آن نمی کند. هر دستگاه اطلاع رسانی، به خصوص زبان، دارای چتین ماهیتی است. اگر چنین نبود و از این پدیده در جریان ارتباط استفاده نمی شد، زبان دچار چنان اطنابی می گردید که ارتباط را مختل می ساخت. برای روشن تر شدن مطلب به قطعه زیر توجه کنید:

دکتر منصور زعفرانلو جراح قلب و عروق( 53 ساله مقیم نیویورک) در شب دهم شهریور به دنبال یک مشاجره لفظی با همسرش دکتر سیمین بصیرمند( زعفرانلو) ابتدا با شلیک دو گلوله وی را به قتل می رساند و سپس با هفت تیر کالیبر 45 خود دست به خود کشی می زند.

در این قطعه، که از روزنامه کیهان( 23 شهریور 1373) برداشته شده، حادثه ای به وضوح توصیف شده است و ما براحتی آن را درک می کنیم. اگرچه در حالت معمولی این مطلب برای خواننده ی طبیعی هیچ کمبودی ندارد، می توان پرسید که چرا اطلاعات زیر در آن نیامده است: دکتر زعفرانلو درجه دکترایش را از چه دانشگاهی گرفته است؟ آیا واقعا 53 سال کامل داشته یا به تازگی وارد  پنجاه و سومین سال زندگیش شده بوده است؟ حادثه در چه ساعتی از شب دهم شهریور رخ داده؟ آیا تیراندازی در اتاق نشیمن صورت گرفته یا در اتاق خواب یا در آشپزخانه؟ مشاجره بر سر چه بوده است؟ خانم بصیرمند چند ساله بوده است؟ گلوله ها به کدام قسمت از بدن او اصابت می کند؟ بسیاری از این سوالات را می توان درباره قطعه فوق کرد. به طور قطع می توان گفت که در متن فوق اطلاعات داده نشده بسیار بیشتر از اطلاعات داده شده است، اما خواننده هیچ کمبودی احساس نمی کند. همان طور که قبلا اشاره شد، علت این امر وجود پیش فرض است. نویسنده مطمئن است که خواننده یا به آن اطلاعات نیاز ندارد یا اینکه خودش آنها را دارد. مثلا، هر خواننده معمولی می داند که وقتی گفته می شود فلان کس 53 ساله است، به هیچ وجه بدان معنی نیست که حتما 53 سال کامل دارد، زیرا از اولین روز تمام شدن 52 سالگی تا یک سال بعد از ان را 53 سالگی می گویند. علاوه بر این، اینکه دکتر زعفرانلو 52 سال و 6 ماه داشته یا 52 سال و 7 ماه هیچ تاثیری در ماجرا ندارد.

* گفتمان و ترجمه/ علی صلح جو/ نشر مرکز/ چاپ پنجم، 1388/ 121 صفحه/ 2600 تومان

* بازنشر بخشی کوتاهی از اثر تنها با هدف معرفی کتاب،  تشویق افراد به خرید آن و ترویج فرهنگ مطالعه صورت می گیرد. ناشران محترم قبل از هرگونه شکایت به این نکته توجه کنند.